Mùa tôm cay đắng ở Đồng Bằng sông Cửu Long

Khách viếng thăm

Nhiều tờ báo VN tung tin rầm rộ về những ông tỉ phú nông dân làm giàu, mua 4-5 chiếc xe hơi nhờ cái đầm tôm... mà quên đi những hậu quả tai hại:

- Đầm tôm có thể làm đất và nguồn nước ô nhiễm... và tôm sẽ chết hàng loạt khi vùng nước nuôi tôm hóa thành nước đọng chứa mầm bệnh.
- Đầm tôm đã giết hết những mảnh đất, xẻ thịt và hủy hoại tận cùng những tấm thân cuối cùng của cuộc đời nông dân, khiến họ cầm những nắm tiền giàu sang trong tay, vung ra mua xe, bán nhà, để 1 ngày những đầm tôm rạp chết, những cánh đồng lúa oằn mình gánh dịch bệnh...

Bây giờ thì họ mang đầy lo âu, nuối tiếc ruộng lúa, vườn cây… ngày xưa... Và nông dân đã mất đi tất cả, vì cơn bấn loạn giàu có dễ dàng.

Mùa tôm cay đắng ở Đồng Bằng sông Cửu Long (ĐBSCL)

TP - Hơn 10 năm rộn ràng chuyển đất trồng lúa sang nuôi tôm, nhiều nông dân ĐBSCL trở thành tỷ phú. Và nay, một mùa tôm cay đắng bậc nhất diễn ra, đưa nhiều tỷ phú trở lại tay trắng.

Bài 1: Khắp nơi tôm chết

Mùa tôm cay đắng ở Đồng Bằng sông Cửu Long ImageHandler

Mùa tôm cay đắng ở Đồng Bằng sông Cửu Long ImageHandler

Tôm nuôi chết đỏ.

Đỏ vuông

HTX nuôi tôm công nghiệp Tân Long, xã Tân Duyệt (Đầm Dơi, Cà Mau) có 84 xã viên nuôi tôm hơn 80 ha, tại xã Tân Duyệt và các xã lân cận. Chủ nhiệm Lâm Văn Khiếm ngao ngán kể: “Từ đầu năm 2012 đến nay, diện tích thả giống chết đến 90%, bà con trắng tay, không thả nuôi được nữa”.

Ông Khiếm dẫn khách qua trụ sở HTX mới xây dựng, bàn ghế kê đầy: “Ban chủ nhiệm bỏ tiền ra xây để bà con góp vô. Tôm chết, bà con xù luôn, thành ra được một căn nhà hoang với nợ đầm đìa”.

Vùng tôm công nghiệp Phú Tân (Đầm Dơi) vài năm trước, rộn ràng tiếng máy nổ, quạt nước, bơm khí cho tôm. Nay giữa vụ nuôi tôm mà im re. Ông Trần Văn Thương, một người còn nuôi tôm, cho hay: “Không còn ai dám nuôi tôm vì tôm chết nhiều quá rồi. Tôi với 9 người cùng bắt tôm giống ở Ninh Thuận về thả, chỉ một mình tôi thu hoạch huề vốn, những người còn lại tôm chết sạch”.

Sang huyện Cái Nước, ông Nguyễn Văn Sáng ở ấp Kinh Lách, xã Đông Hưng nói: “Nuôi tôm trúng được vài năm đầu. Càng về sau, thả tôm giống thu không đủ vốn. Nuôi tôm kiểu cầu trời thương, không ngóc đầu lên nổi”.

Căn nhà tường 3 gian của vợ chồng ông Sáng xây dựng từ thời trồng lúa, nuôi cá đồng đến nay tróc vôi, tường lở loét, xập xệ không có tiền tu bổ.

Bà Nguyễn Thị Bé, vợ ông Sáng nói: “Nuôi tôm, ngày có ngày không, thu vài chục ngàn đồng xài hết, chưa trả nợ ngân hàng. Nợ cứ đẻ mà tiền chưa bao giờ đủ để trả nợ”.

Tại TP Cà Mau, ông Nguyễn Văn Tâm ở xã Hòa Thành, ngồi trên bờ nhìn chiếc xáng nạo vét dưới sông, giọng buồn thiu: “Nuôi tôm quảng canh có ăn chút đỉnh. Tôi ham nuôi tôm công nghiệp, gom vốn liếng đào 2 ao, thả giống đều chết hết, lỗ vốn nhà, thêm nợ hơn 70 triệu đồng. Ham làm giàu mà bị vợ cằn nhằn chuyện tôm tép cứ như ham chơi bời, tôi đang muốn bỏ xứ theo ghe xuồng đi làm mướn cho rồi”.

Nông dân Cà Mau “đồng khởi phá đập, dẫn nước mặn nuôi tôm sú” đã hơn chục năm, tạo ra những cánh đồng nuôi tôm rộng trên 270.000 ha. Nay vùng đất mênh mông chủ yếu hoang vắng, sau những ngày “tôm chết đỏ vuông” như lời bà con.

Tất cả đang nhuốm màu lo âu, nuối tiếc ruộng lúa, vườn cây… ngày xưa. Nên chủ trương của tỉnh Cà Mau mở rộng vùng nuôi tôm công nghiệp lên 4.500- 5.000 ha trong năm 2012, đang trở nên xa vời.

Tỷ phú thở dài

Trang trại nuôi tôm sú sạch của “vua tôm” Võ Hồng Ngoãn ở xã Vĩnh Trạch Đông (TP Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu), nhiều năm luôn thắng lợi thì nay cũng có nhiều ao phải “treo”. Ông Ngoãn nói: “Năm nay tệ quá, dịch bệnh hoành hành, chưa biết lúc nào có thể thả giống lại được”.

Mùa tôm cay đắng ở Đồng Bằng sông Cửu Long ImageHandler

Ao nuôi tôm công nghiệp “treo”. Ảnh: Nguyễn Tiến Hưng.

Tại trang trại nuôi tôm thẻ chân trắng Cty TNHH Huy Long An ở xã Vĩnh Thịnh (Hòa Bình, Bạc Liêu) có 58 ha ao nuôi, chỉ còn 9 ao thả giống. Chủ trang trại Võ Văn Huy lắc đầu: “Nhiều đợt tôm chết hàng loạt nên tạm dừng. Bệnh cũ, bệnh mới cũng vậy, hễ bị bệnh là chỉ có trời cứu”.

Ở góc sân khu nhà Công tử Bạc Liêu có một bàn cà phê của những “tỷ phú” tôm. Ông Triệu Nghĩ ở xã Vĩnh Trạch (TP Bạc Liêu) có 11 năm, từ 2000 đến 2010, nuôi tôm bất bại, thuê đất đào đến 140 ao, mỗi năm thu nhiều tỷ đồng.

Cuối năm 2011, ông Nghĩ thất tôm lỗ hơn 5 tỷ đồng, đành phải dừng lại. Hiện còn khoảng 18 ao thả giống mà sống được ngày nào mừng
ngày đó.

Ông Trần Văn Chính quê Quảng Trị, vào Bạc Liêu nuôi tôm từ năm 2005, vừa thả 2 ao tôm giống trong số 6 ao nuôi tôm công nghiệp với gần 4 ha đất: “Tôi thuê đất, nuôi 17 ao tôm ở xã Vĩnh Trạch (TP Bạc Liêu) đã chết sạch từ cuối năm 2011 đến nay. Vừa hết hợp đồng thuê đất nên chạy về đây thuê tiếp để nuôi tôm. Chỉ dám thả 2 ao để theo dõi, chưa thấy biểu hiện bất thường nhưng nuôi tôm bây giờ được ngày nào hay ngày đó thôi”.

Chưa rõ nguyên nhân

Ông Trần Văn Của, Chủ tịch Hội Thủy sản Cà Mau nói: “Nuôi tôm quảng canh, kiểm soát không sát, tôm chết khó biết. Nhưng nuôi tôm công nghiệp và bán công nghiệp đầu tư lớn, kiểm soát chặt chẽ, mà đã có 1.550 ha thả tôm giống bị chết hơn 60%, từ đầu năm đến nay. Dịch bệnh chưa rõ nguyên nhân”.

Ở tỉnh Bạc Liêu, theo Sở NN- PTNT, từ đầu năm đến nay có 10.051 ha tôm chết. Trong đó, diện tích tôm sú nuôi công nghiệp và bán công nghiệp thiệt hại 100% ở huyện Giá Rai, Đông Hải, Hòa Bình và TP Bạc Liêu.

Sở NN- PTNT tỉnh Sóc Trăng thống kê, từ đầu năm đến nay, tôm nuôi bị chết 11.649,40 ha (có 566,2 ha tôm thẻ chân trắng), chiếm 39% diện tích thả. Trong đó thiệt hại nặng nhất là TX Vĩnh Châu, huyện Trần Đề, Mỹ Xuyên.

Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng đã ký công bố dịch bệnh đầu vàng, đốm trắng trên tôm tại các xã Hoà Đông,Vĩnh Hiệp, Lai Hòa (TX Vĩnh Châu), xã Trung Bình, Liêu Tú (Trần Đề) và các xã Hòa Tú 2, Gia Hòa 2, Ngọc Tố (Mỹ Xuyên).

Ông Nguyễn Văn Khởi, PGĐ Sở NN- PTNT Sóc Trăng nói: “Sóc Trăng có 48.000 ha nuôi tôm thì nuôi công nghiệp hơn 25.000 ha. Tôm chết từ năm 2010 đến nay vẫn chưa dừng lại. Chúng tôi mời chuyên gia trong và ngoài nước đến mà chưa biết bị bệnh gì”.

Bài cuối - Mất giá, phá ao nuôi tôm

Bị dịch bệnh hoành hành, nước ngoài cạnh tranh, tôm mất mùa, rớt giá thê thảm, nhiều nông dân nợ đầm đìa, lấp ao để trồng lúa.

Mùa tôm cay đắng ở Đồng Bằng sông Cửu Long ImageHandler

Ông chủ Nguyễn Văn Quang trắng tay nay phải nhận tiền trợ cấp. Vuông tôm ven biển Bạc Liêu nay trở thành ruộng rau. Ảnh: N.T.H.

Ông Phạm Văn Tru, Tổ hợp tác Nuôi tôm VietGAP ở xã Vĩnh Trạch Đông, TP Bạc Liêu cho biết, giá tôm sú 30 con/kg chỉ còn 125.000 đồng/kg, giảm hơn 100.000 đồng/kg so với năm ngoái. Giá tôm thẻ chân trắng cũng giảm mạnh.

Ông Bành Lân ở phường 2, TP Bạc Liêu, người đang nuôi 50 ao tôm, nói: “Chi phí để nuôi 1 kg tôm sú thương phẩm 110.000 đồng, bán được 125.000 đồng/kg là lời rất mỏng. Tôm thẻ chân trắng phải thả giống dày, thức ăn nhiều hơn, cũng tốn chừng 50.000-60.000 đồng/kg, nhưng chỉ bán được 70.000-75.000 đồng/kg. Những năm trước, nuôi tôm một vốn một lời, còn bây giờ trả được lãi vay ngân hàng là mừng”.

Nợ nần triền miên

Trong số nông dân vay tiền ngân hàng thương mại ở ĐBSCL, người nuôi tôm hiện nợ nhiều nhất. Ông Nguyễn Văn Chính ở xã Tân Hưng (Cái Nước, Cà Mau) than thở: “Tôi vay 10 triệu đồng, hơn 12 năm rồi, vốn không trả nổi, lãi không đóng hằng tháng nên lên hoài. Mấy lần đưa giấy đáo hạn, nâng mức vay lên hơn 20 triệu đồng, nợ mẹ đẻ nợ con”.

Ở ấp 16, xã Vĩnh Hậu A (Hòa Bình, Bạc Liêu), có 340 ha nuôi tôm; người nông dân nợ ngân hàng hơn 50 tỷ đồng, đến 50% là nợ xấu. Ông Phạm Văn Ổn, Trưởng ấp 16, cho biết: “Không mấy người trả nổi nợ vì thất mùa tôm triền miên”.

Theo Phó Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hậu A, ông Trần Minh Trung, năm nay, bà con thả tôm giống 1.598 ha thì mất trắng 723 ha. “Nợ ngân hàng thành triền miên và rất khó trả”, ông Trung nói.

Ông Nguyễn Văn Quang ở ấp 16 có đất rộng, vừa nuôi lợn vừa làm rẫy, tiết kiệm được nhiều tiền đầu tư 2 ao tôm công nghiệp. Tôm chết, rớt giá, đứt vốn, nợ nần, nên gia đình vừa phải nhận nhà tình thương. Công an tỉnh Bạc Liêu đến khảo sát để đỡ đầu hộ nghèo.
“Hằng tháng, gia đình tôi được hỗ trợ 30.000 đồng điện sinh hoạt, cầm đồng tiền mà nhục lắm vì mình có lười biếng hay ngu dốt đâu”, ông Quang nói như khóc.

Tình cảnh người nuôi tôm được dự báo bi đát hơn thời gian tới. Ông Ngô Văn Nga, Tổng giám đốc Cty TNHH Chế biến và Xuất nhập khẩu Thủy sản Quốc Việt (Cà Mau), nói: “Chúng tôi nhập khẩu tôm nguyên liệu ở Thái Lan, Ấn Độ, hiện giá rẻ hơn trong nước và họ thông báo trúng mùa tôm, sẽ còn hạ giá nữa”.

Tổng thư ký Hội Chế biến Thủy sản Xuất khẩu Cà Mau, ông Lý Văn Thuận, cho biết: “Tôm cỡ nhỏ rớt giá mạnh hơn. Tôm cỡ lớn không rớt giá nhưng khó bán cho nước ngoài vì suy thoái kinh tế nên người ta tiết kiệm chi tiêu”.

Trở lại trồng lúa

Hai bên bờ sông Mỹ Thanh (Sóc Trăng), chục năm trước vang tiếng máy đào vuông tôm thì nay lại vang tiếng máy ủi phá vuông tôm để trồng lúa.

Ông Huỳnh Lài Hiếu, Trưởng ấp Giồng Chát, xã Liêu Tú (Trần Đề, Sóc Trăng), cho biết: “Hiện tại có 27 ha vuông tôm được người dân thuê máy ủi san bằng ra trồng lúa rồi. Cả ấp có đến 31 hộ có nhu cầu phá vuông tôm với tổng diện tích trên 45 ha. Bà con làm đơn tập thể, xin trồng lúa vì nuôi tôm chết, mang nợ không còn chịu nổi”.
Ông Lâm Tấn Bửu, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Liêu Tú, người đầu tiên nuôi tôm công nghiệp ở xã, đã chia tay hơn 7 ha ao nuôi tôm sú. “Bây giờ nhớ lại 10 năm nuôi tôm, gần như không ngủ được. Tôm lớn thì thức trắng đêm canh giữ, vốn liếng bạc tỷ nằm dưới nước. Nuôi tôm trúng được 3 năm đầu, rồi liên tiếp thất bại, nợ nần ngập đầu, ngập cổ, ra đường không dám nhìn ai”, ông Bửu nói.

Năm trước, ông Bửu chuyển hơn 2 ha nuôi tôm sang trồng lúa. Năm nay, ông chuyển hết 7 ha ao sang trồng lúa. “Đất nuôi tôm đã nhiễm mặn nên mấy năm đầu trồng lúa, huề là được. Từ năm thứ 4 trở đi sẽ trồng 2 vụ/năm, lãi không nhiều nhưng còn sống được. Bây giờ, sản xuất, kinh doanh mà 4 năm thu hồi vốn, rồi sau đó lời mãi thì trồng lúa cho chắc ăn, ngủ ngon”, ông nhận định.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Tôm Mỹ Thanh (Sóc Trăng) Nguyễn Văn Nhiệm, nuôi tôm manh mún, nhỏ lẻ không thể tồn tại. Phó giám đốc Sở NN- PTNT Sóc Trăng Nguyễn Văn Khởi nói: “Phải có cơ chế tích tụ đất đai, quy hoạch thủy lợi để sản xuất quy mô lớn. Doanh nghiệp cùng với người nuôi tôm tham gia chuỗi sản phẩm từ sản xuất giống, thả nuôi đến chế biến xuất khẩu”.

Đâu là bí quyết nuôi tôm?

Nhiều nông dân cho rằng, vẫn có một số trang trại nuôi tôm làm ăn có lãi, đang mở rộng diện tích, nhưng chủ trang trại không cho khách vào thăm, không tiết lộ bí quyết nuôi tôm.
Phó giám đốc Sở NN-PTNT Sóc Trăng Nguyễn Văn Khởi cho biết: Có Cty có nguồn tôm giống sạch bệnh, sản xuất chế phẩm sinh học, hợp đồng mua thức ăn với nhà sản xuất lớn, giá rẻ để nuôi tôm nên chi phí thấp. Vừa nuôi tôm vừa hùn vốn với doanh nghiệp chế biến xuất khẩu.

Nguyễn Tiến Hưng

.