Tiêu đề: Ðọc Thơ Tuệ Sỹ - Một Thoáng Chiêm Bao Wed Jun 06, 2012 4:39 pm
Ðọc Thơ Tuệ Sỹ - Một Thoáng Chiêm Bao
Ai có thể tưởng được đây là bài thơ ngắn của một nhà sư?
Em mắt biếc ngây thơ ngày hội lớn Khoé môi cười nắng quái cũng gầy hao Như cò trắng giữa đồng xanh bát ngát Ta yêu người vì khoảnh khắc chiêm bao.
Ở đây không cần phải luận bàn làm gì cái sở học uyên bác và trí tuệ cao thâm của nhà sư tác giả bốn câu thơ ấy. Chỉ nói riêng chút xíu về hồn thơ, hơi thơ của ông qua vài bài thơ mà nhiều người từng đọc và say mê. Trước nhất là bài thơ vừa đọc ở trên (có trong thi phẩm Giấc Mơ Trường Sơn), tựa đề: Thoáng Chốc. Bài thơ bắt đầu bằng nhân vật ở ngôi thứ ba: "Em" (cô ấy, người ấy); mà cũng có thể là nhân vật ngôi thứ hai lắm! Em. Vâng, tôi nói với em đấy. Không nói bằng lời mà bằng tâm.
Em: mắt biếc, ngây thơ
Tả một người đẹp chỉ bằng mấy chữ. Mắt biếc: cửa sổ tâm hồn. Ngây thơ: tâm hồn. Chỉ nhìn vào cửa sổ là thấy được cái gì ẩn sâu bên trong. Cửa sổ xanh biếc, xanh như ngọc, mở ra một tâm hồn trong trắng ngây thơ. Không những vậy, cái vẻ ngây thơ còn được xác định thêm bằng khung cảnh chung quanh, bằng sự rộn rịp đông đảo của một ngày hội lớn; qua đó, thi nhân thấy "em" ngây thơ chi lạ giữa chốn lễ hội chen chúc những người là người. Lễ hội nào đây? Phải là lễ hội lớn ở chùa thì mắt biếc mới giao cảm với cái nhìn của thi nhân. Tết thượng nguyên? Lễ Phật Ðản? Không. Những ngày lễ hội này vui lắm. Khí trời ấm cúng, lòng người nô nức hân hoan. Không thích hợp để lòng mình bất chợt nẩy sinh một nỗi buồn vu vơ, hoặc bỗng dưng mà tha thiết yêu người như vậy. Phải là ngày Lễ hội Vu Lan. Mùa thu. Gió lành lạnh. Buồn buồn. Một ngày lễ tuy cũng là hội lớn nhưng không rộn ràng vui tươi như ngày xuân hay Phật Ðản. Ngày ấy, những người con xa gia đình sẽ nhớ cha nhớ mẹ hơn; những nhà tu sẽ dễ chạnh lòng hơn. Nơi sân chùa, tiếng trống, tiếng chuông, tiếng mõ, ban kinh sư nhịp nhàng câu kinh tiếng kệ, hàng nghìn người bu quanh đàn tràng chờ đợi giờ phút giành giật thực phẩm cúng cô hồn... Và em bỗng nổi bật giữa chốn lễ hội ấy, với đôi mắt ngạc nhiên quan sát, tìm hiểu quang cảnh lễ hội một cách thú vị. Và rồi một thoáng bất chợt bắt gặp nhà sư thi sĩ.
Khoé môi cười nắng quái cũng gầy hao
Nắng lúc ấy không còn gay gắt nữa. Màu nắng bỗng dưng dịu xuống... Dịu không phải vì nắng thu mà vì một khoé môi cười. Khoé môi cười làm cho "nắng quái" hao gầy đi, giảm gắt đi. Nói cách khác, trời nắng gắt bỗng dưng êm dịu đi khi nàng nở một nụ cười. Nụ cười gì đấy nhỉ? Cười với ai? Cười với bạn bè? với người thân? hay với nhà sư thi sĩ? Có lẽ là cười với nhà sư. Em mỉm cười thay một lời chào. Nhưng cười thế nào mà nắng quái cũng gầy hao? Cười thế nào mà lòng bỗng bâng khuâng, dìu dịu... để không kềm được lời ca:
Em mắt biếc ngây thơ ngày hội lớn Khoé môi cười nắng quái cũng gầy hao
Chưa hết. Ngay lúc ấy, ngay ở cái quang cảnh tưng bừng lễ hội ấy, mà tự dưng dáng em bỗng trở thành hiện thân của một con cò trắng giữa đồng xanh. Rõ ràng là em đang đứng giữa rừng người mà sao thi nhân lại thấy khác đi. Thấy em nổi bật lên, không phải như con cò trắng đứng giữa bầy cò đen; cũng không phải như con cò trắng đứng giữa bầy gà, bầy vịt, mà đứng giữa đồng xanh bát ngát. Tất cả mọi người chung quanh đều mất dạng, không hiện hữu. Chỉ có một mình em áo trắng, ngây thơ, mắt biếc, đứng giữa đất trời mênh mông.
Như cò trắng giữa đồng xanh bát ngát
Mắt biếc, ngây thơ, trong chiếc áo dài trắng (lại áo trắng!), đứng lặng lẽ, nở một nụ cười, giữa đám người chộn rộn. Ôi, đẹp như thế, làm sao mà lòng khỏi bâng khuâng xao động; làm sao mà chẳng thành thơ; làm sao mà khỏi yêu được! Vì vậy:
Ta yêu người
Ðừng vội, hãy đọc ngang đó, ngắt ngang đó thôi. Khoan đọc tiếp mấy chữ cuối. Khoan chấm dứt bài thơ. Hãy dợm một chút ở nơi này. Và hãy mượn bài thơ của thi nhân để diễn tả thể cách yêu bình phàm của chúng ta:
Em mắt biếc ngây thơ ngày hội lớn Khoé môi cười nắng quái cũng gầy hao Như cò trắng giữa đồng xanh bát ngát Ta yêu người.
Ta yêu người, chấm hết. Rồi bắt đầu bước chân chinh phục, chiếm hữu. Bước chân đó mỗi người có một cách riêng, không cần phải nói ra. Chỉ cần: Ta yêu người, là xong. Cái trình tự thương yêu của người trần sẽ trôi đi như thế. Thấy em mắt biếc, trong trắng, dịu dàng, cười rất có duyên, nổi bật giữa đám phàm phu tục tử khác... thì phải yêu thôi. Vâng, ta yêu người, tôi yêu cô, anh yêu em. Phải là như thế. Bài thơ của chúng ta, dù theo vần điệu và thể loại thì không muốn cắt ngang đó, tức lắm; nhưng trên thực tế đời sống thì chúng ta cắt ngang đó cái rụp, đâu có cần suy nghĩ gì nữa. Ðẹp, có duyên như vậy thì... yêu! Bài thơ chấm dứt, có một đoạn kết rất thực tế, rất phổ thông, rất là người. Nhưng bài thơ của nhà sư thi sĩ thì tiếp tục:
Ta yêu người vì khoảnh khắc chiêm bao.
Vẫn là yêu, nhưng tình yêu đã được thăng hoa. Từ cái yêu bình phàm của nghệ nhân trước cái đẹp biến thành tình yêu của đạo sĩ đối với lẽ chân của con người và trần gian khổ lụy.
Ta yêu người vì khoảnh khắc chiêm bao Lý do yêu người được khẳng định. Không phải vì cái đẹp, cái ngây thơ trong sáng, cái duyên dáng mảnh mai thon thả của một thiên thần áo trắng, mà chính vì cái mong manh dễ tan dễ vỡ của màu trắng ấy. Tất cả cái đẹp đều chỉ là cái đẹp trong mộng huyễn vô thường. Nhưng cũng chính vì mộng huyễn vô thường mà tất cả trở nên đẹp. Tất cả nằm trong một khoảnh khắc chiêm bao. Chính khoảnh khắc chiêm bao này làm đảo lộn tất cả những gì diễn ra tưởng là y hệt con người trần thế trước đó. Ba câu thơ đầu diễn tả cái đẹp của một nàng thơ áo trắng. Ðáng yêu quá. Trùng hợp với tâm trạng chúng ta quá. Nhưng đến câu thứ tư, thi nhân bỗng đổi giọng và nói tiếng nói tỉnh thức của đạo nhân. Ðạo nhân ấy không nói "anh yêu em" như chúng ta, mà nói "Ta yêu người". Lối xưng hô của một kẻ đứng bên ngoài, bên trên, nhìn xuống cuộc đời tạm bợ, huyễn hóa. Ở câu đầu gọi bằng "em" ngọt sớt theo thể điệu của thi nhân, bỗng dưng đổi giọng nghiêm trang, cao vợi của một bậc thầy, một hành giả trên đầu ghềnh tử sinh, gọi người ta bằng "người"! Mà "người" ở đây, cũng chưa hẳn là chỉ riêng cho "em" đâu. Có thể là chỉ chung cho mọi con người khổ lụy trầm luân trên cuộc đời. Như thế, nhìn "em" mà thấy tất cả. Em là hiện thân của tất cả chúng sinh, của chiêm bao mộng mị. Ðổi xưng hô, thay cách gọi, là xoay ngược cái nhìn và thế đứng của mình trước đối tượng cuộc đời. Một khoảnh khắc đam mê, một khoảnh khắc lấp lánh long lanh của tình thơ lai láng, lâng lâng... bất giác biến thành chiêm bao. Tình yêu cũng chiêm bao. Cái đẹp cũng chiêm bao. Khoảnh khắc thơ mộng nhất, nên thơ nhất cũng chiêm bao... Cho nên, đừng nói rằng đạo nhân sắt đá không có trái tim. Không có trái tim thì làm sao cứu độ con người, cứu độ cuộc đời? Họ yêu và phấn đấu thăng hoa tình yêu ấy. Họ cảm nhận được cái đẹp không phải chỉ qua những hình hài cụ thể mà còn cảm nhận được cái đẹp trường cửu trong từng hiện hữu chiêm bao. Không ai yêu mà thốt nên lời thơ tiếng ca tuyệt vời như những thi nhân, nhưng chẳng ai yêu mà cảm nhận sâu sắc tận bản thể đối tượng yêu thương như đạo nhân. Tình yêu ấy bập bềnh như chiêm bao nhưng lại bất tử, bởi vì nó được khơi dậy từ một khoảnh khắc và được cảm nhận một cách trọn vẹn trong chính khoảnh khắc ấy. Bài thơ đẹp một cách bất ngờ. Không biết yêu thì không làm sao có được lời thơ đẹp như thế. Mà không siêu thoát thì cũng không làm sao có được ý thơ thâm viễn thượng thừa như vậy. Khi nào bị dìm xuống đáy vực khổ đau, bạn có thể, nói theo kiểu của nhà thơ Phùng Quán: "Vịn câu thơ mà đứng dậy." Vâng, bạn có thể đọc bốn câu thơ của Tuệ Sỹ để đứng dậy cho một tình yêu bất tuyệt:
Em mắt biếc ngây thơ ngày hội lớn Khoé môi cười nắng quái cũng gầy hao Như cò trắng giữa đồng xanh bát ngát Ta yêu người vì khoảnh khắc chiêm bao. ..............
Kế tiếp chúng ta sẽ đọc một hơi một số bài thơ của Tuệ Sỹ. Chỉ đọc thôi. Không đủ sức bàn đâu. Bàn thơ ông mệt lắm, thưởng thức thì thú vị hơn. Bây giờ phải nghỉ mệt!
Ðây là một bài khác (lại chẳng nhớ tựa đề):
Ðôi mắt ướt tuổi vàng cung trời hội cũ Áo màu xanh không xanh mãi trên đồi hoang Phút vội vã bỗng thấy mình du thủ Thắp đèn khuya ngồi kể chuyện trăng tàn. Từ núi lạnh đến biển im muôn thuở Ðỉnh đá này và hạt muối đó chưa tan Cười với nắng một ngày sao chóng thế Nay mùa đông, mai mùa hạ buồn chăng? Ðếm tóc bạc tuổi đời chưa đủ Bụi đường dài gót mỏi đi quanh Giờ ngó lại bốn vách tường ủ rũ Suối nguồn xa ngược nước xuôi ngàn.
Bài thơ trên, cố thi hào Bùi Giáng đã đọc một cách tỉ mỉ và bay bổng lắm rồi, không cần phải dặm thêm gì nữa. Chỉ đọc, chỉ thưởng thức thôi, là đủ thấy đời mình hạnh phúc. Hạnh phúc không phải kiểu đọc thần chú hay thi kệ để tìm an lạc giải thoát; mà chỉ đơn giản là cái hạnh phúc có được một bài thơ tuyệt tác, đáng học thuộc lòng để lâu lâu lấy ra ngâm nga cho thống khoái cuộc đời. Thơ Tuệ Sỹ mang cái âm hưởng buồn vời vợi, xa xăm, nhưng lại kỳ ảo lắm! Chúng nâng hồn mình lên đến những tầng bậc cao thẳm mù khơi của trí tuệ, nơi đó mình bỗng dưng một mình chơi vơi ở ngoài cõi nhân gian nhớp nháp hệ lụy. Thơ ông cũng có những bài thật ngắn. Có thể không gọi được là "bài" mà là những câu thơ tinh lọc thoạt biến hiện, rơi rớt trên những chặng đường xuôi ngược đó đây... Những khát vọng cao xa, những nỗi nhớ triền miên về cung đàn xưa cũ. Cung đàn nào đây mà chỉ nhớ một nửa? Ðối với thế nhân thì là cung đàn tình ái. Nhưng với đạo nhân như Tuệ Sỹ thì có lẽ là cung đàn giải thoát, giác ngộ. Một nửa đã tìm thấy (kiến đạo) nhưng một nửa kia (tu đạo) thì chưa tròn? Chắc là vậy. Và nhớ là nhớ cái một nửa chưa lấy lại được. Thế mà ai lại đành đoạn đem cái quán trọ, cái phù du tạm bợ mà ngăn đường cản lối cho vướng víu bước chân người đại trí đại hùng!
Ngược xuôi nhớ nửa cung đàn Ai đem quán trọ mà ngăn nẻo về?
Giọng như hờn trách nhẹ nhưng không phải trách cái quán trọ, không phải trách cái người đem quán trọ mà chận ngang đường đi! Trách đây là tự trách. Trách mình sao lại cứ bịn rịn bủn rủn tay chân, nấn na nấn ná không biết từ chối cái ước muốn dừng chân nơi quán trọ để một mạch ra đi "vĩnh viễn con tàu." Chưa hết, ở hai câu sau này mới cực kỳ lạ lẫm!
Anh đem giấc mộng đi hoang Biết đâu mà kiếm trăng ngàn cho em?
Ôi, lại tự trách nữa rồi! Anh đi hoang thế nào được! Rõ ràng ai cũng thấy là anh đi kiếm trăng ngàn cho em đó mà. Thế mà anh tự nói, tự thú là mình đi hoang, đi hoang với một giấc mộng. Ði hoang với giấc mộng này thì vô phương kiếm ra trăng ngàn cho người em đang đợi chờ cho nên mới tự trách? Mộng gì đây? Chẳng phải là mộng bình thường đâu. Mộng bình thường thì không đáng để bỏ đi trăng ngàn. Mà đi hoang thì không thể là mộng bình thường được. Thực ra anh chỉ nói vậy thôi, chứ anh đã chủ định là không đi thẳng một mạch đến cung trời xa mà hái lấy con trăng cho người: chỉ muốn làm thân lữ thứ, ôm giấc mộng, đi hoang, khắp phương trời viễn mộng... Ðâu đó trên bước đường phiêu lãng, lữ khách luôn thấy con trăng dõi theo bước chân phiêu bạt của mình. Thế thì cần gì phải kiếm trăng! Khi nói "biết đâu mà kiếm" ắt hẳn là anh nói với miệng cười tủm tỉm. Anh đã biết tỏng hết rồi! Giả bộ than thở, giả bộ chọc ghẹo cái người chờ đợi con trăng không bao giờ mất đấy thôi!
Ôi, thi nhân! Họ ăn nói lạ lẫm kỳ cục như thế! Nhưng mình đọc cái lạ lẫm kỳ cục của họ, mình thấy sướng vô tận trong lòng. ............. Ngoài những điều xưng tụng về trí tuệ thâm viễn và kiến thức quảng bác của ông trong chốn thiền môn cũng như bên ngoài xã hội, thực sự cái điều khiến tôi "mê" Tuệ Sỹ nhất là tâm hồn nghệ sĩ của ông. Dù ông đang đạo mạo trang nghiêm nơi đạo tràng hay bục giảng, tôi vẫn cứ thấy được cái "thơ" toát ra từ con người ông như thường. Cõi thơ ông dị thường, sâu thẳm. Cõi ấy không có lối đi bằng chân. Chỉ có thể thả hồn mình vào đó mà thôi.
Xin đọc thêm một số bài thơ trong tập Giấc Mơ Trường Sơn của ông.
Những Năm Anh Ði
Ngọn gió đưa anh đi mười năm phiêu lãng, Nhìn quê hương qua chứng tích điêu tàn Chiều Ðông hải vẫn thì thầm cát trắng Truyện tình người và nhịp thở của Trường sơn.
Mười năm nữa anh vẫn lầm lì phố thị Yêu rừng sâu nên khoé mắt rưng rưng Tay anh vói trời cao chim chiều rủ rỉ Ðời lênh đênh thu cánh nhỏ bên đường.
Mười năm sau anh băng rừng vượt suối Tìm quê hương trên vết máu giữa đồng hoang Chiều khói nhạt như hồn ai còn hận tủi Từng con sông từng huyết lệ lan tràn.
Mười năm đó anh quên mình sậy yếu, Trên vai gầy từ thủa dựng quê hương; Anh cúi xuống nghe núi rừng hợp tấu, Bản tình ca vô tận của Ðông phương.
Và ngày ấy anh trở về phố cũ, Giữa con đường còn rợp khói tang thương; Trong mắt biếc mang nỗi hờn thiên cổ Vẫn chân tình như mưa lũ biên cương.
Một Bóng Trăng Gầy
Nằm ôm một bóng trăng gầy Vai nghiêng tủi nhục hờn lay mộng tàn Rừng sâu mấy nhịp Trường sơn Biển Ðông mấy độ triều dâng ráng hồng Khóc tràn cuộc lữ long đong Người đi còn một tấm lòng đơn sơ? Máu người pha đỏ sắc cờ Phương trời xẻ nửa giấc mơ dị thường Quân hành đạp nát tà dương Khúc ca du tử bẽ bàng trên môi Tình chung không trả thù người Khuất thân cho trọn một đời luân lưu.
Những Phím Dương Cầm
Tự hôm nào suối tóc ngọt lời ca Tay em run trên những phím lụa ngà Thôi huyễn tượng xô người theo cát bụi
Vùng đất đỏ bàn chân ai bối rối Ðạp cung đàn sương ứa đọng vành môi Ðường xanh xanh phơn phớt nụ ai cười Như tơ liễu ngại ngùng say nắng nhạt
Lời tiễn biệt nói gì sau tiếng hát Hỏi phương nào cho nguyện ước Trường sơn Lời em ca phong kín nhụy hoa hờn Anh trĩu nặng núi rừng trong đáy mắt
Mờ phố thị những chiều hôn suối tóc Bóng ai ngồi so phím lụa đàn xưa.
Ác Mộng Rừng Khuya
Lại ác mộng bởi rừng khuya tàn bạo đấy Thịt xương người vung vãi lối anh đi Nhưng đáy mắt không căm thù đỏ cháy Vì yêu em trên cây lá đọng sương mai.
Anh chiến đấu nhọc nhằn như cỏ dại Thoảng trông em tà áo mỏng vai gầy Ôi hạnh phúc, anh thấy mình nhỏ bé Chép tình yêu trên trang giấy thơ ngây.
Ðời khách lữ biết bao giờ yên nghỉ, Giữa rừng khuya nằm đợi bóng sao Mai Ðể một thoáng giấc mơ tàn kinh dị, Dáng em buồn bên suối nhỏ mây bay.
Cây Khô
Em xõa tóc cho cây khô sầu mộng Và cây khô mạch suối khóc thương nhau Ta cúi xuống trên môi cười chín mọng Cũng mơ màng như phố thị nhớ rừng sâu.
Tôi Vẫn Ðợi
Tôi vẫn đợi những đêm xanh khắc khoải Màu xanh xao trong tiếng khóc ven rừng Trong bóng tối hận thù tha thiết mãi Một vì sao bên khóe miệng rưng rưng
Tôi vẫn đợi những đêm đen lặng gió Màu đen huyền ánh mắt tự ngàn xưa Nhìn hun hút cho dài thêm lịch sử Dài con sông tràn máu lệ quê cha
Tôi vẫn đợi suốt đời quên sóng vỗ Quên những người xuôi ngược Thái Bình dương Người ở lại với bàn tay bạo chúa Cọng lau gầy trĩu nặng ánh tà dương
Rồi trước mắt ngục tù thân bé bỏng Ngón tay nào gõ nhịp xuống tường rêu Rồi khép lại hàng mi về cõi mộng Như sương mai như bóng chớp mây chiều.
Nhớ Con Ðường Thơm Ngọt Môi Em
Tóc em tung bay sương chiều khói biếc Dệt tơ trời thành khúc hát bâng khuâng Tình hay mộng khi Trường sơn xa hút Ðến bao giờ mây trắng gởi tin sang
Hồn tôi đi trong rừng lang thang Vọng lời ru từ ánh trăng tàn Mắt em nhỏ ngại ngùng song cửa Nghe tình ca trên giọt sương tan
Bóng tôi xa đêm dài phố thị Nhớ con đường thơm ngọt môi em Ơi là máu, tủi hờn nô lệ Bóng tôi mờ suối nhỏ đêm đêm
Gót chân em nắng vàng xua viễn phố Những ngón hồng ngơ ngác giữa đường chim Ôi ta nhớ như đêm dài thượng cổ Sợi tóc mềm lơi nhịp hát trong tim.
(Viết thêm, 20/20/2004) Và đây là vài bài mới, trích từ Tạp chí Khởi Hành, số tháng 5, năm 2004. Tựa đề có lẽ do nhà thơ Viên Linh tạm đặt: Chùm Thơ Nhỏ.
1. Xa rồi sóng bạc vỗ ghềnh cao; Suối nhỏ còn không? Đêm nhuộm màu. Một cõi Vĩnh Hằng thu giọt nắng, Nghe tình du tử chợt xôn xao
2. Hai mươi năm u hoài Trong tiếng gà lạc loài Từng cơn ho rũ rượi Những đoạn đường lưu đày
Gà gáy, đâu cô thôn? Lao đao mấy dặm hồn. U ẩn tường vôi xám, Dấu tay nắng gậm mòn.
3. Cơn ho lại kéo dài Cỗ xe đang rệu rã Còn một chút gì đây Sâu con ôm cuống lá
4. Nửa đêm chợt giấc, rũ cơn ho. Mây trắng bồng bềnh trôi đáy hồ. Xa lắm, sông dài từ thuở ấy; Bóng người lữ khách tựa cây khô.
Tháng tư, 17, 2004. Vĩnh Hảo
P-C Khách viếng thăm
Tiêu đề: Re: Ðọc Thơ Tuệ Sỹ - Một Thoáng Chiêm Bao Sun May 18, 2014 6:54 pm
TÔI VẪN ĐỢI thơ: Tuệ Sỹ nhạc: Hoàng Ngọc-Tuấn
Tôi phổ nhạc bài thơ "Tôi vẫn đợi" của Thầy Tuệ Sỹ vào năm 1986 khi nghe tin Thầy bị án tử hình, và tôi đã hát bài này trên đài phát thanh quốc gia SBS của Úc trong chương trình Văn Học Nghệ Thuật nhân dịp Tết 1988 do nhà thơ Trần Đình Lương phụ trách. Chương trình này đã được thu lại trong một cuốn băng cassette. Gần 30 năm đã trôi qua, cuốn băng cassette ấy của tôi có lẽ đã thất lạc ở đâu đó, nhưng may thay nhạc sĩ Hoàng Đình Bình ở Alabama (USA) còn giữ được một copy mà tôi đã tặng cho anh trong lần đầu anh sang Úc chơi vào năm 1994, và nhờ vậy bây giờ tôi mới tìm lại được tiếng hát thuở ấy của mình.
Nay, nhân dịp nhà thơ Trần Đình Lương gửi cho tôi bức ảnh tuyệt đẹp với nhan đề "Tôi vẫn đợi...", tôi xin ghép bức ảnh vào bài hát để giữ lại như một kỷ niệm thân ái.
.
P-C Khách viếng thăm
Tiêu đề: Re: Ðọc Thơ Tuệ Sỹ - Một Thoáng Chiêm Bao Tue Aug 12, 2014 3:25 pm
Buổi chiều nắng hạ đọc thơ Tuệ Sỹ
Phạm Công Thiện
Tôi đang ngồi nơi giảng đường của chùa Diệu Pháp ở California tại Hoa Kỳ, chung quanh đầy tiếng chim kêu trên những cây chanh, những cây bằng lăng và những cây thông, cây tùng và những bông mộc lan trắng đang nơủ đầy hàng cây trên đồi dọc theo đường thoải xuống dưới kia thành phố Monterey Park.
Ngồi trên đồi cao nhìn ra xa có những rặng núi "như quáng nắng, như giấc mộng, như thành phố giữa sa mạc"...
Tôi muốn dành buổi chiều ngày hạ hôm nay để đọc lại thơ cua Tuệ Sỹ, một người bạn trẻ tài ba mà tôi đã quen biết thân thiết từ lúc Tuệ Sỹ mới khoảng 19 tuổi; rồi từ năm 1966, từ Paris tôi trở về Sài Gòn và ở lại cho đến năm 1970, trong bốn năm trời, dường như không có ngày nào chúng tôi không gặp mặt nhau và chia xẻ vui buồn với nhau trên mọi bình diện. Tôi lìa Việt Nam từ năm 1970 cho đến hôm nay, như thế có nghĩa rằng 24 năm nay tôi đã xa lìa Tuệ Sỹ và chưa được dịp gặp lại. Trong thời gian ấy, Tuệ Sỹ bị Cộng Sản nhốt tù từ năm 1979 cho đến năm 1981, và sau cùng từ năm 1984 cho đến năm nay, mười năm liên tục, Tuệ Sỹ vẫn bị Cộng Sản nhốt tù và bị xử tử hình, rồi giảm xuống chung thân hay hai chục năm cấm cố. Lần cuối cùng tôi gặp Tuệ Sỹ thì Tuệ Sỹ mới 26 tuổi. Chiều nay, tôi giựt mình chợt nhớ rằng năm nay Tuệ Sỹ đã 50 tuổi rồi. Thế thì không còn là chú tiểu Tuệ Sỹ mà là một đại thượng tọa Thích Tuệ Sỹ! Dù trong cảnh tù ngục đói khổ trăm điều, thiền sư thiên tài Tuệ Sỹ vẫn bất khuất và hùng khí vẫn ngùn ngụt cao ngất như đỉnh Trường Sơn mà nhà thơ Tuệ Sỹ vẫn trọn đời ngưỡng vọng yêu thương trên những con đường oanh liệt khai mở cho Sử Tính quê hương được vượt thoát ra ngoài chế độ Cộng Saủn, cái chế độ hoang phế tàn tạ mà Tuệ Sỹ gọi là "tha ma mộ địa". Chúng ta hãy lắng nghe bài thơ "Ngục Tối" của Tuệ Sỹ:
Lửa đã tắt từ buổi đầu sáng thế Một kiếp người ray rứt bụi tro bay Tôi ngồi mãi giữa tha ma mộ địa Lạnh trăng tà lụa trắng trải rừng cây Khuya rờn rợn gió vèo run bóng quỉ Quì run run hôn mãi lóng xương gầy Khóc năn nỉ sao hình hài chưa rã Để hồn ta theo đốm lửa ma trơi.
Bốn câu thơ cuối đã nói hết tất ca thế giới điêu tàn của Cộng sản Việt Nam hiện nay:
Khuya rờn rợn gió vèo run bóng quỉ Quì run run hôn mãi lóng xương gầy Khóc năn nỉ sao hình hài chưa rã Để hồn tan theo đốm lửa ma trơi
Hai câu thơ cuối cùng của bài "Ngục Tối" nói lên ý chí hực lưa đốt cháy tất cả gỗ mục của tâm thức hạ liệt:
Khi tâm tư vẫn chưa là gỗ mục Lòng đất đen còn giọt máu xanh ngời
Bốn câu thơ cuối của bài "Giao Hưởng Bóng Tối" rực sáng lên đôi mắt trí huệ "đáo bỉ ngạn" của Tuệ Sỹ:
Ôi tiết nhịp thiên tài hay quỉ mị Xô hồn ta lảo đảo giữa tường cao Trưa dài lắm ta luân hồi vô thủy Đổi hình hài con mắt vẫn đầy sao
Tuệ Sỹ còn có những bài thơ ngắn "Năm Tàn" mà âm vang phơi phới như ngọn gió rừng:
Lận đận năm chầy nữa Sinh nhai ngọn gió rừng Hàng cà phơi nắng lụa Ngần ngại tiếng tha phương (Năm Tàn)
Bài Trầm Mặc đưa chúng ta đi vào sự trầm mặc ung dung, không hẳn bi quan và không hẳn lạc quan, coi cuộc đời "như quáng nắng, như giấc mộng, như thành phố giữa sa mạc: tất cả sự hiện khởi, tồn tục và biến mất đều như vậy" (như câu kệ của Long Thọ mà Tuệ Sỹ đã trích dịch trong quyển Triết Học Về Tánh Không của mình):
Anh ôm chồng sách cũ Trầm mặc những đêm dài Xót xa đời khách lữ Mệnh yểu thế mà hay (Trầm Mặc)
Bài Thoáng Chốc ửng hiện lên âm hươủng thơ mộng, huyễn, bào, ảnh cuủa Kim Cương Kinh, phối hợp bình đẳng với lòng Đại Bi sâu thẳm:
Người mắt biếc ngây thơ ngày hội lớn Khoé môi cười nắng quái cũng gầy hao Như cò trắng giữa đồng xanh bất tận Ta yêu người vì khoảnh khắc chiêm bao. (Thoáng Chốc)
Tình yêu chỉ thực sự tình yêu, tình người chỉ thực sự là tình người, vì trực thức rằng tất cả đều là khoảnh khắc chiêm bao. Mỗi khi mình trực nhận rằng chính mình cũng là "khoảnh khắc chiêm bao" thì sự bừng dậy tỉnh thức toàn diện vụt chợt tới và từ đó mình đứng dậy lao thân vào hành động thuần túy của một bậc Bồ Tát để giải thoát con người ra khỏi tất cả lao lung của đời sống. Tuệ Sỹ đã saün sàng đi vào tù để chuyển y tâm thức khả dĩ phá tung tất cả tù ngục nhân sinh.
Chúng ta hãy đọc bài "Tôi vẫn đợi" của Tuệ Sỹ:
Tôi vẫn đợi những đêm xanh khắc khoải Màu xanh xao trong tiếng khóc ven rừng Trong bóng tối hận thù tha thiết mãi Một vì sao bên khoé miệng rưng rưng
Tôi vẫn đợi những đêm đen lặng gió Màu đen huyền ánh mắt tự ngàn xưa Nhìn hun hút cho dài thêm lịch sư Dài con sông tràn máu lệ quê cha
Tôi vẫn đợi suốt đời quên sóng vỗ Quên những người xuôi ngược Thái bình dương Người ở lại với bàn tay bạo chúa Cọng lau gầy trĩu nặng ánh tà dương.
Rồi trước mắt ngục tù thân bé bong Ngón tay nào gõ nhịp xuống tường rêu Rồi khép lại hàng mi về Cõi Mộng Như sương mai như bóng chớp mây chiều. (Tôi vẫn đợi)
Một bài thơ lục bát cuủa Tuệ Sỹ có những câu khó quên:
... Sầu trên thế kỷ điêu linh Giấc mơ hoang đảo thu hình tịch liêu Hận thù sôi giữa nắng chiều Sông tràn núi lở nước triều mênh mông Khói mù lấp kín trời Đông Trời ơi tóc trắng rũ lòng quê cha Con đi xào xạc tiếng gà Đêm đêm trông bóng Thiên hà buồn tênh.
Bài thơ cuủa Tuệ Sỹ mà tôi yêu thích nhất là bài "Một bước đường":
Một bước đường thôi nhưng núi cao; Trời ơi, mây trắng đọng phương nào? Đò ngang neo bến đầy sương sớm; Cạn hết ân tình nước lạnh sao?
Một bước đường xa, xa biển khơi Mấy trùng sương mỏng nhuộm tơ trời Thuyền chưa ra bến bình minh đỏ Nhưng mấy nghìn năm tống biệt rồi.
Cho hết đêm hè trong bóng ma Tàn thu khói mộng trắng Ngân hà Trời không ngưng gió chờ sương đọng Nhưng mấy nghìn sau ố nhạt nhòa.
Cho hết mùa thu biệt lữ hành Rừng Thu mưa máu dạt lều tranh Ta so phấn nhụy trên màu úa Trên phím dương cầm, hay máu xanh
Tôi không thể làm việc phê bình thơ; tôi chỉ muốn cho Thơ của Tuệ Sỹ tự hiện diện từ chính nơi tự tánh cuủa Thi Ca, không cần sự can thiệp trực tiếp hay gián tiếp cuủa một cái gì khác bên ngoài, như chính Tuệ Sỹ đã tự nói trong hai câu đầu một bài thơ chữ Hán do Tuệ Sỹ làm:
Tự tâm tự cảnh tự thành chương Tự đối bi hoan diệc tự thưởng (Tác Thi Sự)
và Thi sĩ Vân Nguyên đã dịch:
Cô độc cảnh tâm thơ tự xuất Tự ngắm buồn vui tự thưởng thức
hay dịch sát nghĩa:
Từ lòng mình, tự cảnh vật, tự thành chương cú Tự đối mặt với những buồn vui rồi tự mình thưởng thức
Thay vì "chương cú" như Vân Nguyên đã dịch sát nghĩa, tôi muốn dịch thoát trùng khơi là "chương khúc"... Nhưng Vân Nguyên đã tài tình chuyển là "THƠ TỰ XUẤT".
Mấy chục năm qua, Tuệ Sỹ đã làm rất nhiều thơ, nhưng Ni Cô Tuệ Hạnh chỉ thu nhặt được mấy chục bài và cho in lại với nhan đề thi tập là Ngục Trung Mị Ngữ, do Quaủng Hương Tùng Thư xuất bản. Đặc biệt trong thi tập này có 18 bài thơ mà Tuệ Sỹ làm thẳng bằng chữ Hán, có một bài làm xúc động tâm hồn tôi đến cực điểm, bài Cúng Dường:
Phụng thử ngục tù phạn Cúng dường Tối Thắng Tôn Thế gian trường huyết hận Bỉnh bát lệ vô ngôn
Thượng Tọa Viên Lý dịch lại như sau:
Hai tay nâng chén cơm tù Dâng lên từ phụ bậc thầy nhân thiên Thế gian huyết hận triền miên Bưng bình cơm độn lặng yên lệ trào.
Nhà thơ Vân Nguyên cũng có dịch như sau:
Dâng chén cơm tù lên Cúng dường Tối Thắng Tôn Thế gian tràn oán hận Ôm chén lòng khóc thầm.
Tất cả hành động chính trị thường tình đều phiến diện; ý thức chính trị toàn diện chỉ được thể hiện nơi một con người vừa là thi sĩ vừa là thiền sư đạo sĩ vừa là nhà hành động nhập thế với tinh thần "vô công dụng hạnh" của bậc Bồ Tát, hành động tích cực mãnh liệt toàn triệt mà vẫn giữ cảm thức viễn ly và viễn mộng. Vì không tham vọng ích kỷ mù quáng cho nên mới nuôi dưỡng cảm thức viễn ly, vì không bị kẹt dính vào tham, sân và si của thế tục cho nên mới hàm dưỡng viễn mộng. Làm chính trị mà biết mơ mộng và sống thơ mộng, biết viễn ly và viễn mộng, khó thấy lắm trong lòng thực tại bi đát cuủa quê hương hiện nay.
Tuệ Sỹ là một trong số ít đạo sĩ thi nhân với pháp khí phi thường là Trí Huệ Bát Nhã cùng với lòng Đại Bi Thơ Mộng, Tuệ Sỹ là một trong số ít thể hiện được ý nghĩa trọn vẹn của Ý thức chính trị toàn diện, ý thức hành động Bi Trí Dũng dẫn đường soi sáng Thế Mệnh của Sử tính quê hương.
Nhân dịp kỷ niệm sinh nhật 50 năm của Tuệ Sỹ, qua đài phát thanh Nhà Nước Úc Châu SBS, và nhờ lời mời của nhà thơ Ngọc Hân, vị phụ trách chương trình Việt ngữ của đài SBS, tôi xin thân yêu gửi một quà tặng bí mật đến thiền sư thi sĩ Tuệ Sỹ: tất cả năng lực tâm linh và tinh thần của vũ trụ được súc tích cô đọng trong câu đại thần chú đạo sư Tây Tạng Liên Sinh Bồ Tát: OM AH HUM VAJRA GURU PADMA SIDDHI HUM!
California, ngày 20 tháng 6, 1994. Phạm Công Thiện
Sponsored content
Tiêu đề: Re: Ðọc Thơ Tuệ Sỹ - Một Thoáng Chiêm Bao
Trang Chính 
Portal 
Gallery 
Tìm kiếm 
Đăng ký 
Đăng Nhập 
Thu Apr 04, 2024 12:38 am by 
Calendar
Tiêu đề: Ðọc Thơ Tuệ Sỹ - Một Thoáng Chiêm Bao 
